De Correspondent: kritische journalistiek of preek voor eigen parochie?
In De Correspondent publiceerde Rutger Bregman een essay, waarin hij het wereldbeeld van Rousseau - de mens is van nature goed - propageerde als alternatief voor het dominante beeld van Hobbes - we zijn elkaars vijanden. Ik vond het een arrogant, gelijkhebberig verhaal dat niet bijdraagt tot begrip van mens en samenleving maar vooral geschreven lijkt te zijn voor de eigen parochie. Ik schreef op de site van De Correspondent het volgende.
Dit soort verhalen van Rutger Bregman heeft me al eerder doen besluiten mij
abonnement op te zeggen. Later heb ik me toch weer aangemeld. Wat ik waardeer
in De Correspondent is dat hij onafhankelijke onderzoeksjournalistiek brengt,
feiten en verbanden laat zien die in de reguliere pers weinig aandacht krijgen.
Een beetje afstand neemt van de waan van de dag. Maar er is een andere kant van
De Correspondent de me steeds meer gaat hinderen en die kant vertegenwoordigt
Bregman.
Die andere kant is die van een blad dat niet de discussie centraal stelt, maar de eigen waarheid. Dit blad lijkt soms het kerkblad van intellectueel-anarchistisch links. Wat Bregman eerder deed in een artikel waarin hij 'bewees' dat de mens geen moorddadig of gewelddadig wezen is, maar 'van nature goed', gebeurt in dit artikel weer. Het is een vast procedé, waarvan zich ook extreem rechtse denkers bedienen. Je begint met een wereld- of mensbeeld dat je wilt propageren. Vervolgens zoek je in twintig eeuwen filosofie en wetenschap naar fragmenten en teksten die je mensbeeld ondersteunen Je zoekt ook naar een tegenstander: de mensen die het totaal niet begrepen hebben. Van die tegenstanders zoek je de zwakste argumenten en die gebruik je om te laten zien hoe dom ze zijn. Om je betoog extra kracht bij te zetten, profileer je jezelf als belezen intellectueel die toegang heeft tot inzichten die gewone mensen (nog) niet begrijpen.
U herkent het procedé: dit is de manier waarop Baudet zijn abjecte opvattingen over ras en samenleving propageert. Daar moeten wij, als verstandige Correspondent-lezers niets van hebben. Helaas, Bregman doet precies hetzelfde. Hij construeert een positief mens- en maatschappijbeeld, waarbij hij selectief uit wetenschap en filosofie citeert. Wat hem niet ondersteunt laat hij niet zien - er is bijvoorbeeld veel twijfel over de romantische reconstructie van ons verleden als nomadische groepen, de toepasbaarheid van het onderzoek naar primaten mensen staat ter discussie etc. Hij kiest een tegenstander die gemakkelijk te bestrijden is. Het is immers wel duidelijk dat niet elk mens een vijand is van elk ander mens. Wat Bregman echter er niet bij vertelt, is dat die niet primair een abstracte antropologische theorie was, maar een reflectie op de toenmalige werkelijkheid, waar Hobbes waarnam wat er gebeurt als het gezag instort, net als wat we nu in veel landen zien gebeuren.
Een cliché met een cliché bestrijden, dat verwacht ik van politici. Niet van serieuze journalisten die een belangrijke taak hebben het simplificerende denken van de politiek te ontmaskeren. Ik vind het prachtig dat de Correspondent de alomvattende mythe van het neoliberalisme ontmaskert: een beeld dat claimt de waarheid te zijn en waar je je niet aan kunt onttrekken. Ook is het geweldig als journalisten het verborgen racisme aan de kaak stellen in deze maatschappij. Maar moet je de ene waarheid door de andere vervangen?
Filosofen en politici die pretenderen de waarheid en pacht te hebben en op basis daarvan één mens- of maatschappijbeeld voor willen schrijven, zijn gevaarlijk, juist als zij 'het goede' menen te kennen. Geloof in de eigen waarden en geweld liggen altijd dicht bij elkaar. Of het nu Marx, Plato of Rousseau is: een gesloten wereldbeeld sluit andere wereldbeelden uit. Karl Popper, geïnspireerd door wat hij in fascisme en communisme had gezien, spreekt van vijanden van de open samenleving.
Of ik Bregman een vijand van de open samenleving mag noemen, weet ik niet, maar de claim op de waarheid en superieur inzicht in de werkelijkheid, brengt hem wel in verkeerd vaarwater. Als intellectuele vingeroefening is dit misschien niet gevaarlijk, maar stel dat er een politieke partij - zeg Groen Links - zich dit beeld als enig juiste zou omarmen, dan wordt het bedenkelijk. En dan zou De Correspondent zich ontwikkelen tot het kerkblad van anarchistisch links, zoals het overigens door verschillende mensen in mijn omgeving al gezien wordt.
Die andere kant is die van een blad dat niet de discussie centraal stelt, maar de eigen waarheid. Dit blad lijkt soms het kerkblad van intellectueel-anarchistisch links. Wat Bregman eerder deed in een artikel waarin hij 'bewees' dat de mens geen moorddadig of gewelddadig wezen is, maar 'van nature goed', gebeurt in dit artikel weer. Het is een vast procedé, waarvan zich ook extreem rechtse denkers bedienen. Je begint met een wereld- of mensbeeld dat je wilt propageren. Vervolgens zoek je in twintig eeuwen filosofie en wetenschap naar fragmenten en teksten die je mensbeeld ondersteunen Je zoekt ook naar een tegenstander: de mensen die het totaal niet begrepen hebben. Van die tegenstanders zoek je de zwakste argumenten en die gebruik je om te laten zien hoe dom ze zijn. Om je betoog extra kracht bij te zetten, profileer je jezelf als belezen intellectueel die toegang heeft tot inzichten die gewone mensen (nog) niet begrijpen.
U herkent het procedé: dit is de manier waarop Baudet zijn abjecte opvattingen over ras en samenleving propageert. Daar moeten wij, als verstandige Correspondent-lezers niets van hebben. Helaas, Bregman doet precies hetzelfde. Hij construeert een positief mens- en maatschappijbeeld, waarbij hij selectief uit wetenschap en filosofie citeert. Wat hem niet ondersteunt laat hij niet zien - er is bijvoorbeeld veel twijfel over de romantische reconstructie van ons verleden als nomadische groepen, de toepasbaarheid van het onderzoek naar primaten mensen staat ter discussie etc. Hij kiest een tegenstander die gemakkelijk te bestrijden is. Het is immers wel duidelijk dat niet elk mens een vijand is van elk ander mens. Wat Bregman echter er niet bij vertelt, is dat die niet primair een abstracte antropologische theorie was, maar een reflectie op de toenmalige werkelijkheid, waar Hobbes waarnam wat er gebeurt als het gezag instort, net als wat we nu in veel landen zien gebeuren.
Een cliché met een cliché bestrijden, dat verwacht ik van politici. Niet van serieuze journalisten die een belangrijke taak hebben het simplificerende denken van de politiek te ontmaskeren. Ik vind het prachtig dat de Correspondent de alomvattende mythe van het neoliberalisme ontmaskert: een beeld dat claimt de waarheid te zijn en waar je je niet aan kunt onttrekken. Ook is het geweldig als journalisten het verborgen racisme aan de kaak stellen in deze maatschappij. Maar moet je de ene waarheid door de andere vervangen?
Filosofen en politici die pretenderen de waarheid en pacht te hebben en op basis daarvan één mens- of maatschappijbeeld voor willen schrijven, zijn gevaarlijk, juist als zij 'het goede' menen te kennen. Geloof in de eigen waarden en geweld liggen altijd dicht bij elkaar. Of het nu Marx, Plato of Rousseau is: een gesloten wereldbeeld sluit andere wereldbeelden uit. Karl Popper, geïnspireerd door wat hij in fascisme en communisme had gezien, spreekt van vijanden van de open samenleving.
Of ik Bregman een vijand van de open samenleving mag noemen, weet ik niet, maar de claim op de waarheid en superieur inzicht in de werkelijkheid, brengt hem wel in verkeerd vaarwater. Als intellectuele vingeroefening is dit misschien niet gevaarlijk, maar stel dat er een politieke partij - zeg Groen Links - zich dit beeld als enig juiste zou omarmen, dan wordt het bedenkelijk. En dan zou De Correspondent zich ontwikkelen tot het kerkblad van anarchistisch links, zoals het overigens door verschillende mensen in mijn omgeving al gezien wordt.
Comments
Post a Comment